|
|
ÖRF-ADET-GELENEK-GÖRENEKLERİ
Kırkpınar Efsanesi
"Kırkpınar Yağlı Güreşleri" ile ilgili birçok söylenti vardır. Bunlardan en
yaygın olanı da şöyledir: Rumeli'nin fethi sırasında Orhan Gazi'nin kardeşi
Süleyman Paşa 40 askeriyle Domuzhisarı Kalesi ile birlikte birkaç kaleyi de ele
geçirir. Bu birlik geri dönerken, bugün Yunanistan sınırları içerisinde kalan
Samona'daki molalarında güreşe tutuşurlar. Bunlardan ikisi yenişemez. Daha sonra
iki güreşçi bir Hıdrellez gününde (6 Mayıs) yeniden güreşe tutuşurlar. Güreş
sabah erkenden başlayıp gece yarısı iki güreşçinin ölümüne kadar sürer.
Arkadaşları tarafından orada bulunan bir incir ağacının altına defnedilirler.
Yıllar sonra arkadaşları aynı yere tekrar geldiklerinde iki pehlivan
arkadaşlarının gömülü oldukları yerde temiz ve gür pınarların şırıl şırıl
aktığını görürler. Bunun üzerine o yer "Kırkpınar" olarak adlandırılır ve
böylece "Kırkpınar Yağlı Güreşleri" geleneği başlar.
Güreşlerin Yapıldığı Yer
Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı sonrasında Kırkpınar Yağlı Güreşleri, bugün
Yunanistan sınırları içinde kalan Samona köyü civarında bulunan Kırkpınar
Çayırı'ndan Edirne-Mustafa Paşa yolu üzerinde yer alan Virantekne mahalline
taşınmıştır.
Cumhuriyetin ilanından sonra güreşler Edirne'nin Sarayiçi bölgesinde
yapılmaktadır.
Güreşlerin yapıldığı Tarih
Her yıl genellikle Haziran ayının son haftası ile Temmuz ayının ilk haftasını
kapsayan günlerde bir hafta süre ile düzenlenen Kırkpınar Etkinlikleri BU YIL 25
HAZİRAN - 1 TEMMUZ 2007 TARİHİNDE düzenlenecektir. İlk dört günü çeşitli
festival etkinlikleri ile geçen haftanın son üç günü (Cuma-Cumartesi-Pazar)
yağlı güreş müsabakaları yapılmaktadır. Haftanın son günü (Pazar) başpehlivanlık
güreşleri ve Kırkpınar ağalığının ihalesi yapılmaktadır.
YÖRESEL YEMEKLER:
Edirne'ye özgü yiyeceklerin başında tarhana, badem ezmesi, ciğer sarması,
mamzama, akıtma, hardaliye ve satır kebabıdır.
YÖRESEL GİYİM:
Trakya ve Edirne halkının kendisine özgü bir kıyafeti ve giyim kültürü
bulunmaktaydı öyle ki 1453 yılına kadar Osmanlı'ya başkentlik yapmış Edirne,
İstanbul'un başkent olmasından sonra da bu önemini korumuş bu sayede Edirne
halkı, sarayın da etkisi ile giyimine oldukça düşkündü. Edirne sarayı giyim ve
kuşamda İstanbul saraylarını aratmayacak düzeydeydi ve şehir Osmanlı döneminin
bir moda merkezi haline gelmişti.
Kadın Giyimi
Edirne giysilerinde, Edirne'ye özgü pembe renkli atlas kumaşlar kullanıldığı
gibi, kadın giysilerinde, hama kumaşı, martin denilen bir nevi ipekli kumaşlarda
kullanılmıştır.
Atlas; yüzü ipek, tersi pamuk, parlak yüzlü düz bir kumaş ve üzerinde işleme
yapmaya elverişli bir kumaş türü olduğundan, üzeri altın ve gümüş tellerle
işlenmiştir.
Edirne'de kadınlar; şalvar ve entarinin üzerinde kuşak ve kemer kullanılırdı.
Dokuma kumaşlardan yapılmış kemerler kullanıldığı gibi, madeni kemerler de bele
takılırdı.
Şalvarı bele bağlayan bütün kuşağa uçkur adı verilmektedir. Uçkur bağlandıktan
sonra belden aşağı sarkıtılan uçkurun uçlarına, güzel işlemeler yapılırdı.
Şalvarın üzerine, bürüncük adı verilen kumaştan yapılmış gömlekler giyilirdi.
Bürüncük kumaşlar ipek ipliği ile pamuk ipliği de kullanılarak dokunmuştur.
Kadınlar, başlarına kenarları iğne oyası, mekik, tığ ve boncuk oyaları ile
süslenmiş grep veya yemeni bağlarlardı. Zengin hanımlarda başlarına iğne oyası
ile süslenmiş hotoz tabir edilen serpuşu giyerlerdi.
Edirne kadınında mücevher giysiyi tamamlayan vazgeçilmez bir unsurdur. Edirne
sarayında ve konaklarındaki kadınlar, zümrüt, yakut, elmas, akik, mercan, yeşim,
inci gibi değerli taşları kullanırken, köylerde ise altın ve gümüş küpe,
bilezik, gerdanlık, yüzük takıyorlardı. Köy kadınları altınları genellikle
kurdele üzerine dizerek boyunlarına takmakta, nazarlık ve muska gibi süs
özelliği taşıyan eşyalar da kullanmaktaydılar.
Osmanlılar döneminde Edirne'de yaşayan kadınlar, sokağa çıktıklarında koyu
renkli ipek veya çuha kumaştan yapılmış ferace, yeldirme veya çarşaf giyerler;
sadece gözleri açıkta kalacak şekilde yüzlerini tülle örterlerdi.
Günümüzde de kırsal kesimde yaşayan kadınlar arasında çarşaf, ferace ve şalvar
giyilmeye devam edilmektedir.
Kadınlar ayaklarına evde ve sokakta yün ve pamuktan yapılmış çoraplar
giyerlerdi. Köylerde, elde beş şişle örülen köylü çorapları çeşitli renklerden
yapılmış motiflerden oluşmaktaydı. Edirne sarayında ve varlıklı ailelerde,
ayaklara mercan terlik, deriden yapılmış kısa ve uzun konçlu çizme, sedef
kakmalı nalınlar giyilirdi. Halk arasında ise, keçe, çizme, çarık, dolak sade
nalınlar ve yemeniler giyilmekteydi.
Erkek Giyimi
Erkekler ise ayaklarına tulumbacı yemeni veya ökçeli, altı kalın köseleli,
çivili yemeni adı verilen arkaları basık ayakkabılar giyerlerdi. Burun kısmı
sivri kesilen deriden yapılan, topuk ve yan kısımlarına ip geçirilerek ayak gibi
şekil verilen çarık, köylü halk arasında giyilirdi. Çarık, cumhuriyet döneminde
de bir süre daha çobanlar tarafından keçeden yapılmış, kebe ile birlikte
giyilmiştir.
Erkek giyiminde; bele kuşak takılarak, potur ve ağlı şalvar giyilmiştir.
Üzerine, camadan, fermene, kolsuz camadan, kavuşturmalı yelek, mintan, salto
giyilir, başı örtmek için fes kullanılırdı.
Potur, Karapınar biçimi, Rusçuk biçimi, Tek gözlü potur ve kulaklı potur olmak
üzere dört çeşittir.
Karapınar biçimi potur: Ağı olan poturdur.
Rusçuk biçimi potur: Ağı çalık ve dar olan poturdur. Bu poturların ayak
bilekleri ve cepleri kaytanlı ve çiçek işlemelidir. Cepler ve diğer aksam
kaytanlıdır. Kaytan işlemeler müşterinin arzusuna göre beş sıradan dokuz sıraya
kadar dikilirdi.
Kulaklı potur: Bu tabirden amaç, paça çiçek işlemeli ve kulak şeklinde olup bu
kulaklar ayağa giyilen ayakkabıların üzerini örter şekildedir. Poturların dikiş
yerleri umumiyetle kaytanlıdır. Kaytanın en makbulü, Bulgaristan'dan gelen bu
kaytanı kullanırlardı. Poturlar, gri, lacivert, mavi bazen de siyah çuhadan
dikilirdi.
Şalvar; üst kısmı bol ve büzgülü, paçaları ayrı ve genişçedir. Erkeklerin
şalvarı kadınlarınkine göre daha dar ve sadedir. Şalvar, ağlı şalvar, yarım ağlı
şalvar, elifli şalvar isimleriyle üç şekildedir. Şalvarların cep ve paça
ağızları hafif kaytanlıdır. Şalvar üzerine düz ve harçsız salta giyilir.
Salta; kaytansız, kol ve yen ağızları yırtmaçlı ve açıktır. Bu kısmı kırmızı
gezi denilen bir nevi astar kaplıdır. Bele, beyaz yapak kuşak, acem şalı veya
ipekli Trablus kuşağı sarılır. Başa giyilen fesin üzerine ise cenber veya kefiye
bağlanır.
Camadan (camedan); yakası kaytanlı ve çiçek işlemelidir. Kolları ve kolçakları
(kolların dirsekleri) da yine çiçek işlemeli, kol ağızları açık gümüş veya sarı
düğmeli olup, kol ağzından omuz başlarına kadar da gül işlemelidir. İşlemelerde
iki tür çiçek kullanılmıştır. Birisi kesme çiçek, diğeri de selvi çiçektir. Bu
elbiselerde dikiş ekleri kaytanla tutturulur ve diğerine o şekilde eklenirdi.
Kolsuz Camadan (camedan); kısa, kolsuz ön tarafı çapraz kavuşur gibi olan bir
yelektir. Halk ve esnaf tarafından giyilirdi.
Fermene: Kolsuz, çuha veya abadan kesilirdi. Şekil olarak camadana benzer ancak
ondan biraz daha uzundur. Kollu camadan üzerine giyilir, yelek şeklindedir.
Bunun da üzeri çiçeklerle süslenmiştir, süslemelerde camadan da olduğu gibi
kesme ve selvi çiçekleri kullanılmıştır. Süslemelerde kullanılan iplik, bükme
ipek siyah ibrişimidir. Bunu giyen ler artık üzerine salto giymezlerdi.
Salto: Salto da çuhadan yapılmıştır, fermene gibi iki çeşit çiçek işlemelidir.
Arkas ve kolları gül işlemeli, önlerin iki yanı ise selvi çiçek işlemelidir.
Cepken: Kolları takma ve iğretidir ve istenildiği zaman takılır, çıkartılır.
Giyildiği zaman kolları giyilmez, iki tarafı omuz başlarından arkaya sarkar.
Cepken giyenlerin poturlarının ağları boldur. Diz bağı tabir edilen püsküllü
şeritlerin baldırların üzerine bağlanır. Püskülleri de yan tarafa sarkıtılır.
Cepken ve potur giyenler beldeki kuşağın üzerine silahlık bağlarlardı.
Erkek giyiminde yağlıkların da ayrı bir yeri vardı. Yağlıklar sofra dışında
çevre ve mendil gibi yalnız erkeklerce kullanılırdı. Yağlıkla çarşıdan alınanlar
taşınır, file görevi görmediği zamanlar işlemeli kısmı kuşağın kıvrımından
sarkıtılarak yürünürdü.
Saat köstekleri de kıyafeti tamamlayan unsurlardan birisidir. Edirne erkek
kıyafetlerinde asmalı gümüş saat kösteği vardır. Bu köstekler iki çeşittir.
Birisi tek ve kalın zincirdir, diğeri de 4-5 sıra gümüş zincirdir.
Esnaf halk arasında iş görürken önüne futa adı verilen önlük bağlardı.
HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Edirne'de oyunlar genellikle bitişik ve ayrık olmak kaydıyla iki düzende
oynanır. Edirne oyunları Trakya ve Balkan oyunlarının etkisi altında olmakla
birlikte, kendine özgü bir tavır oluşturur.
Edirne yakın komşularının müzik ve oyun kültüründen de etkilenmiştir. Bu nedenle
müzik ve oyun folklorunda kendine özgü bir renklilik gözlenir.
Edirne halk müziğinin tipik özelliklerinden olan "Mani Atışma" geleneği,
çoğunlukla yöre kadınlarının iş ve eğlence ortamlarında çeşitli manilerin
okunmasından doğar. Edirne'de halk müziği türlerinden en yaygın olanları
"Karşılama" ve "Hora" havalarıdır.
Edirne'de kullanılan halk çalgıları arasında davul-zurna, dilli ve dilsiz
kavallar, gayda(tulum), darbuka, def, zil ve bağlamalar bulunur.
Edirne oyunları Trakya ve Balkan oyunlarının etkisi altında olmakla birlikte,
kendine özgü bir tavır oluşturur.
Edirne'de oyunlar genellikle bitişik ve ayrık olmak kaydıyla iki düzende
oynanır. Çoğunlukla ayrık düzende oynananlar "Karşılama", bitişik düzende
oynananlar "Hora" adıyla anılır.
|
ÖRF-ADET-GELENEK-GÖRENEKLERİ 